PRZYRODA. Najstarsze drzewo w Zabrzu rośnie w Makoszowach przy ulicy Rybnej. Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) prawdopodobnie stoi tam już 336 lat. Trochę mniej wiekowe są dwa inne pomnikowe okazy tego gatunku: ten z lasu Maciejów liczy sobie 246 lat, a okaz zlokalizowany przy ul. Żniwiarzy ma 226 lat. To trzy najstarsze drzewa w naszym mieście.

Żeby zobaczyć dąb w Makoszowach trzeba dotrzeć do końca ulicy Rybnej, po czym skręcić w prawo w dróżkę i już – nie sposób nie zwrócić uwagi na monumentalne drzewo o bardzo ładnym pokroju, charakteryzujące się rozłożystą, regularnie wykształconą koroną. W chwili wykonywania ostatnich pomiarów (2010 rok) miało 540 cm obwodu, pierśnicę od 192 cm (najszersze miejsce) do 157 cm (najwęższe), było wysokie na 22 metry, a średnica jego korony wynosiła 25 metrów. W dolnej części jego pnia widoczne jest jednak znacznej wielkości wypróchnienie... – Cóż, drzew ma już swój wiek, pewne procesy w przyrodzie są nieuchronne - mówi Tadeusz Nocuń z wydziału ekologii Urzędu Miejskiego w Zabrzu. – Obserwujemy sytuację i nie wykluczamy, że w przyszłości zdecydujemy się na jakąś ingerencję, tym bardziej, że powstała jama zachęca różne osoby do wykorzystywania jej w czasie „imprez pod chmurką”, by np. chować w niej butelki. W grę wchodzi ogrodzenie tego miejsca siatką zabezpieczającą, ale praktykowane są także bardziej radykalne metody zabezpieczania drzewa, a więc usunięcie miękkiej próchnicy i pozostawianie większego otworu. Minęły już bowiem czasy, gdy wypełniało się potem takie miejsca betonem – okazało się, że to sprzyjało rozwijaniu się grzybów. Wypróchnienie więc w dębie jest, ale mu nie zagraża. Generalnie stan tego reprezentacyjnego pomnika oceniamy jako dobry.

Inny mankament ma dąb stojący przy ul. Żniwiarzy. Drzewo znajdujące się na terenie zdewastowanego amfiteatru jest smukłe, lecz lekko pochylone – na szczęście nie zagraża to jego statyce. Okaz wyróżnia się na tle lasu swoją wysokością (25 metrów) i sylwetką: ma 377 cm w obwodzie, w pierśnicę 110 cm, a korona ma średnicę 17 m.

Z kolei ostatni z zabrzańskich pomnikowych dębów znajduje się w lesie w dzielnicy Maciejów, w bezpośrednim sąsiedztwie Kąpieliska Leśnego. Niestety – choć stoi zaraz przy leśnej alejce, którą wiedzie popularny szlak rowerowy i spacerowy – łatwo go przeoczyć, gdyż jest jedynym zabrzańskim drzewem-pomnikiem, przy którym nie ma już tablicy informacyjnej. Podajmy więc my jego główne parametry: 413 cm (obwód), 123 cm (pierśnica), 22 m (wysokość) i 20 m (średnica korony). Charakteryzuje się prostym grubym pniem i wysoko położoną, niezbyt rozłożystą koroną i jest w dobrej kondycji zdrowotnej. 

Prócz dębów szypułkowych ochroną w Zabrzu są objęte: leszczyna turecka (pl. Traugutta – ten okaz przedstawiliśmy w GŁOSie z 19 lutego ubiegłego roku), jałowiec wirginijski (ul. Jordana – pisaliśmy o nim 16 kwietnia), kasztanowiec zwyczajny (ul. Badestinusa – 11 czerwca), buki zwyczajne (ul. Jordana i ul. Żniwiarzy – 6 sierpnia), grab pospolity (ul. Jordana – 1 października) i wiąz szypułkowy (ul. Daleka – 29 października). Przy wyborze tych drzew na pomniki przyrody kierowano się najróżniejszymi kryteriami: wartościami ozdobnymi, rzadkością występowania gatunku, sędziwym wiekiem czy znaczeniem historycznym.
Na podstawie uchwały Rady Miejskiej z 2010 roku zakazane jest: ich niszczenie, uszkadzanie i przekształcanie, uszkadzanie i zanieczyszczanie gleby, dokonywanie zmiany stosunków wodnych (chyba, że służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej i wodnej), zmiany użytkowania ziemi oraz umieszczania tablic reklamowych.

Tekst ukazał się w Głosie Zabrza i Rudy Śląskiej (nr 3, 21 stycznia 2016) na kolumnie W STRONĘ NATURY, która jest współfinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.