ZIELONA ENERGIA.  Nadmierne zużycie energii oraz kwestie związane z gospodarką odpadami i zanieczyszczeniem środowiska są dziś jednym z głównych tematów światowych i europejskich debat politycznych. Samorządy dokładają starań, by dostosować się do dyrektyw regulujących sprawy odnawialnych źródeł energii, utylizacji ścieków, czy składowania odpadów. W Zabrzu od sześciu lat w oczyszczalni ścieków w Maciejowie oraz na miejskim wysypisku produkuje się biogaz, a z niego ciepło i energię elektryczną, co pomaga rozwiązywać zarówno problemy wytwarzania energii odnawialnej, jak i ekologicznej gospodarki odpadami. Wkrótce ma powstać kolejna biogazownia, a jej projektanci twierdzą, że poprawi ona jakość powietrza, którym oddychają zabrzanie.

Opartą na najnowocześniejszych metodach biogazownię na terenie oczyszczalni ścieków Śródmieście otwarto w styczniu 2009 roku, wraz z ukończeniem pierwszego etapu jej modernizacji. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 45 mln złotych, z czego ponad 40 procent stanowiła subwencja z funduszy unijnych. Biogaz ujmowany z zamkniętych komór fermentacyjnych poddawany jest odsiarczeniu na złożu rudy darniowej, a następnie jest wykorzystywany do napędzania agregatów prądotwórczych oraz jako paliwo do zasilania kotłowni biogazowej. Produkowane w kogeneracji ciepło pozyskiwane z agregatów i kotłowni służy do ogrzewania obiektów na terenie oczyszczalni ścieków, w tym komór fermentacyjnych. Powstające w trakcie procesu technologicznego nadwyżki gazu są magazynowane w zbiorniku biogazu (na zdjęciu) i zużywane w okresach, gdy jego produkcja jest mniejsza.
- To ważne, gdyż dzięki temu unikamy spalania nadwyżek gazu w pochodniach, co zachodzi w instalacjach starszego typu, a więc zapobiegamy zanieczyszczaniu atmosfery dwutlenkiem węgla – tłumaczy Piotr Niemiec, prezes zarządu Zabrzańskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. – Dzięki dokonanym w drugim etapie modernizacji oczyszczalni hermetyzacji i dezodoryzacji, proces nie jest już uciążliwy dla mieszkańców.
Obecnie cała energia elektryczna wykorzystywana jest na potrzeby własne oczyszczalni ścieków. Chwilowe nadwyżki produkowanej energii są przekazywane do sieci dystrybutora, co w końcowym efekcie (bowiem w pewnych okresach „własny” prąd nie wystarcza) pozwala obniżyć całkowity koszt zakupu energii dla oczyszczalni ścieków Śródmieście o około 40 procent. Podobnie jest z ciepłem, które w całości wykorzystywane jest na potrzeby własne: technologiczne i socjalne (centralne ogrzewanie i podgrzewanie wody). Ilości produkowanego ciepła całkowicie pokrywają zapotrzebowanie oczyszczalni, poza nielicznymi przypadkami, gdy temperatura otoczenia spada poniżej minus 21 stopni Celsjusza.
  Całkowita moc elektryczna obu jednostek kogeneracyjnych wynosi obecnie 380 kilowatów, zaś moc cieplna odpowiednio 470 kW. Urządzenia na co dzień nie wymagają skomplikowanej obsługi (wystarczają umiejętności pracowników służb utrzymania ruchu). Jedynie wysoko specjalistyczne usługi wykonują podmioty zewnętrzne.
  Poza wspomnianymi już oszczędnościami przy zakupie energii, dzięki tej instalacji ZPWiK zyskało dodatkowe korzyści, płynące z uzyskiwania zielonych certyfikatów. Obecnie roczna wartość certyfikatów przyznawanych spółce za produkcję czystej energii wynosi 200 tys. zł. – To taki element „ekonomizujący” i dodatkowy bonus z tytułu kosztów poniesionych przez nas wcześniej na działania proekologiczne – tłumaczy Niemiec. Spółka planuje w najbliższym czasie przebudować opomiarowanie instalacji, by pozyskiwać dodatkowo tzw. białe certyfikaty z tytułu produkcji energii cieplnej w wysokosprawnej kogeneracji.
Najważniejszą korzyścią z budowy biogazowi dla gminy jest niewątpliwie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. Podobnej instalacji nie można w tej chwili zbudować na terenie oczyszczalni ścieków Mikulczyce. Ma ona niestety zbyt małą  przepustowość (5000 metrów sześciennych ścieków na dobę, podczas gdy minimum dla produkcji biogazu to 8-10 tysięcy) i pracuje w systemie tlenowej stabilizacji osadów, który technologicznie wyklucza produkcję biogazu. Oczyszczalnia ta będzie jednak od czerwca przyszłego roku modernizowana. A że północne tereny miasta, które obsługuje ten obiekt, są rozwojowe, a sam teren oczyszczalni pozwala na dalszą rozbudowę, nie wykluczone, że w przyszłości i tam powstanie podobna, proekologiczna inwestycja.
Instalację produkującą gaz z odpadów magazynowanych na wysypisku przy ul. Cmentarnej zbudował w tym samym czasie dzierżawiący je Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Zabrzu. -  Odpady organiczne na wysypiskach powodują emisję metanu, który ma 23 razy większy wpływ na globalne ocieplenie niż dwutlenek węgla – tłumaczy Ryszard Bęben, zastępca dyrektora ds. techniczno-administracyjnych spółki. W ramach rekultywacji odgazowano już kwaterę o powierzchni 9 hektarów, wykonując 60 studni odgazowujących, które następnie siecią rurociągów, liczącą ponad 17 km połączono ze stacją pozyskiwania i obróbki biogazu. – Produkowana z biogazu składowiskowego zielona energia elektryczna, w ilości około 6 megawatów na dobę odprowadzana jest do sieci Turon. A ze sprzedaży megawatu można uzyskać 190 złotych plus zielony certyfikat o wartości 140 złotych – tłumaczy Bęben dodając, że tej chwili otrzymywane w procesach produkcyjnych ciepło nie jest niestety wykorzystywane, bo jest go za mało. - W instalacji funkcjonującej obecnie na wysypisku nie można magazynować biogazu. Gdy jest go zbyt mało lub jest zbyt ubogi w metan, by uruchomić silnik agregatu prądotwórczego, jest spalany w pochodni.

W ciągu najbliższych dwóch lat prawdziwie nowoczesna biogazownia ma  powstać na terenie składowiska w najbliższych latach dzięki współpracy  MOSiR-u z funduszem ochrony Morza Bałtyckiego (zarządzanym przez Nordic Investment Bank z siedzibą w Helsinkach) nad projektem wykorzystania do produkcji biogazu odpadów organicznych. – W ramach pozyskanych z funduszu środków wykonaliśmy dotychczas dokumentację przedprojektową biogazowni – mówi Bęben, który ma nadzieję, że dzięki tej instalacji zostanie rozwiązany w końcu problem z odorami, na które od kilku lat nieustannie skarżą się mieszkańcy centrum Zabrza. – Przykre zapachy powstają wskutek wyrzucania resztek żywnościowych do zmieszanych odpadów komunalnych. Projekt przewiduje ich selektywne odbieranie z gospodarstw domowych i przetwarzanie w biogazowi – wyjaśnia Bęben. Poza wyeliminowaniem odorów gmina liczy na wprowadzenie do sieci kolejnych ilości zielonej energii, która do 2020 roku powinna osiągnąć w Polsce poziom 15 procent ogółu wytwarzanej.

Tekst ukazał się w Głosie Zabrza i Rudy Śląskiej (nr 49, 10 GRUDNIA 2015) na kolumnie W STRONĘ NATURY, która jest współfinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.